Güneşin kendini en yoğun şekilde hissettirdiği yaz ayları, cilt sağlığını tehdit eden bazı sorunları da beraberinde getiriyor. Bu cilt sorunlarının başında “yaz mantarı” olarak bilinen “tinea versikolor” geliyor. Özellikle genç erişkinlerde ve terlemeye yatkın bireylerde sıkça görülen bu mantar enfeksiyonu, ciltte renk değişiklikleri ve pullanma ile ortaya çıkıyor ve çoğu zaman fark edilmeden ilerliyor. Peki, yaz mantarı neden oluyor ve bu hastalıktan nasıl korunabiliriz? Memorial Ataşehir Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Necmettin Akdeniz, özellikle yaz aylarında görülen mantar enfeksiyonu hakkında bilgi verdi.
Yaz aylarının sessiz misafiri: Tinea versikolor
Tinea versikolor ya da diğer adıyla “pityriasis versicolor”, ciltte kötü veya açık renk değişikliklerine neden olan yüzeysel bir mantar enfeksiyonudur. Halk arasında yaz mantarı, ter mantarı, samyeli döküntüsü gibi isimlendirmeleri de vardır. Genellikle sarımsı-beyaz, kahverengi veya pembe lekeler şeklinde kendini gösterir. Deride hafif pullanma ve renk açılması ya da koyulaşması görülebilir. Sıklıkla göğüs, sırt, boyun ve omuz bölgelerinde oluşum gözlenir. Bu durum, “malassezia” adı verilen bir maya mantarının ciltte aşırı çoğalması sonucu ortaya çıkar. Aslında bu mantar normalde sağlıklı cilt florasında bulunur; ancak vücutta bazı faktörlerin değişmesi bu mantarın kontrolsüz çoğalmasına yol açar.
Mantar problemi yaz aylarında neden artıyor?
Bu problemin yaz aylarında artmasının en önemli nedeni artan sıcaklık ve nemdir.
Yoğun bir şekilde güneş ışığına maruz kalma, terleme ve terleyen bölgenin nemli kalması da önemli bir etkendir. Bunun dışında dar, sentetik ve hava almayan kıyafetler giyilmesi, deniz ve havuz sonrası ıslak kalmak da yaz aylarında bir mantar türü olan tinea versikolorun daha sık görülmesine neden olur. Tinea versikolorun en önemli tetikleyicileri sıcak hava ve nem olsa da sadece bu sebepler değildir. Genetik yatkınlık, bağışıklık sisteminin zayıflığı, yağlı cilt yapısı, stres, dengesiz beslenme gibi faktörler de bu hastalığın oluşmasına zemin hazırlayabilir.
Yaz mantarının 4 belirtisine dikkat!
- Ciltte açık ya da koyu renkli, yuvarlak-oval lekeler
- Hafif pullanma
- Güneş sonrası bronzlaşmayan bölgeler
- Hafif kaşıntı
Mantar, ciltte açık ya da koyu renkli lekeler bırakabilir
Malassezia mantarları, örneğin azelaik asit gibi melanin üretimini baskılayan bazı asitler üretir. Bu durum, cildin bronzlaşmasını engeller veya melanin üretimini azaltır. Güneşe maruz kalan sağlıklı cilt koyulaşırken, mantarlı alanlar güneşte açık renkli kalır. Esmer koyu tenli bireylerde mantar nedeniyle epidermal hücrelerin kalınlaşması ve melanin birikimi görülür. Bu da ciltte koyu kahverengi veya kırmızımsı lekeler oluşturabilir.
Gençlerde daha sık görülüyor
Yaz mantarı en sık ergenlik dönemindeki bireylerde ve genç erişkinlerde görülür. Bunun nedeni ise bu yaşlarda yağ bezlerinin daha aktif olması ve cildin yağlı yapısının malassezia mantarının çoğalmasını kolaylaştırmasıdır. Bu mantar, yağlı cilt yapısına sahip kişilerde daha sık görülebilir. Nemli ortamda yaşayan ve terlemeye yatkın bireyler de risk altındadır. Nadiren görülse de ergenlik öncesi dönemdeki çocuklarda da gelişebilir. Özellikle sıcak, nemli bölgelerde yaşayan çocukları bu gruba dahil edebiliriz. Son olarak da vücut bağışıklığını baskılayan hastalık ve ilaç kullanımı durumlarında bu problem görülebilir.
Güneş lekesi ile karıştırmayın!
Mantarın sebep olduğu bronzlaşamayan açık renkli alanlar güneş lekesi ya da vitiligo ile karıştırılabilir. Eğer ciltte renk farkları, pullanma veya kalıcı lekeler varsa mutlaka bir dermatoloji uzmanına başvurulmalıdır. Tinea versikolor tehlikeli bir hastalık değildir ve bulaş riski yoktur. İç organlara zarar verebilecek boyutta değildir. Ancak kozmetik açıdan çok rahatsız edici olabilir. Yaz mantarı tedavi edilmezse bu lezyonlar hızla yayılım gösterebilir. Bu yayılım cildin kozmetik görünümünü bozar ve bu durum kişide zamanla özgüven kaybına da yol açabilir. Bu lekeler kimi zaman da deri lenfoması denilen mikozis fumgoides ile karıştırılabilir. Bu nedenle mutlaka hekim değerlendirmesi gerekir. Muayene sonrası duruma göre mantar tahlili veya biyopsi yapılabilir.
Dirençli leke sorunlarında lazer tedavisi uygulanabilir
Tinea versikolor dediğimiz yaz mantarı, özellikle yaz aylarında daha sık karşılaştığımız; ama tedavisi mümkün bir deri hastalığıdır. Erken teşhis ve düzenli bakım ile hızlıca kontrol altına alınabilir. Muayene sağlandıktan sonra kişinin durumuna göre ketokonazol, selenyum, sülfit içerikli özel antifungal şampuanlar, topikal kremler ve losyonlar, ağızdan antifungal mantar ilaçları ile tedavi sağlanabilir. Mantar sebebi ile oluşan renk değişiklikleri, kalıcı değilse zamanla geçer; ancak dirençli pigment, leke sorunları varsa estetik amaçlı lazer tedavileri uygulanabilir. Ancak tedavi sonrası dönemde yine kişinin hijyen ve cilt bakımına önem vermesi gerekir. Çünkü nem ve sıcak ortamda bulunma ve terleme durumu devam ederse tekrar edebilir.
Yaz mantarından korunmak için 7 öneri
- Duş sonrası iyi kurulanın.
- Pamuklu, ferah giysiler tercih edin.
- Terledikten sonra kıyafetlerinizi, iç çamaşırlarınızı değiştirin.
- Yaz aylarında haftada 1-2 defa koruyucu şampuanlar veya sabunlar kullanın.
- Bağışıklığı güçlendirmek için yeşil sebzeler, probiyotik gibi antioksidan zengini besinler tüketin,
- Basit şeker ve işlenmiş gıdaları azaltın.
- Hayatınızda stres yönetimini sağlayın.
