"Tohum yasal düzenlemelerle korunmakta"

 

Haber Kadir Sinici

Trakya Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Mahmut Şahin, Her ülkede stratejik bir ürün kabul edilen tohumun yasal düzenlemelerle  korunduğunu, ve çok sayıda araştırma ve geliştirme çalışmaları yapıldığını söyledi.  Şahin yaptığı açıklamada şunları kaydetti;  “Tohumculukta 2017 itibariyle 50 milyar USD olarak tahmin edilen, küresel pazar Ar-Ge çalışmalarının %59’na yılda 1-1,5 milyar USD kaynak ayırmakta olan ve bu pazar 4 çok-uluslu firmanın hâkimiyetindedir. Dünyada tohumculuk sektörüne baktığımızda çok uluslu firmaların aralarındaki işbirliği anlaşmaları, şirket birleşmeleri ve şirket satışları ile giderek rekabetin azaldığı konsolide bir sektör haline gelmektedir. Ülkemizde ise, tohumculuk firmaları uzun yıllar boyunca geri dönüşü uzun süren ve riskli olan araştırma-geliştirme çalışmalarına yatırım yapmak yerine, çoğunlukla yabancı sermayeli olan ıslahçı kuruluşların çeşitlerini üretimini yapmak üzere Türkiye’de tescil ettirmeyi ve bu şirketlere brüt satış tutarının  %14’ü bulabilen royality/imtiyaz bedelini ödemeyi tercih etmektedir. Örnek vermek gerekirse, çok uluslu bir şirket tarafından geliştirilen bir ayçiçeği çeşidi Türkiye’de çoğaltılarak, Türkiye’deki çiftçilere satış fiyatının neredeyse 1/3’i fiyatı ile komşu bir AB ülkesinde satışa sunulabilmektedir. Dolayısı ile 153 milyon dolar olan tohum ihracatının önemli bir bölümünü yabancı sermayeli şirketlerin Türkiye’de üretip Avrupa ülkelerine sattığı tohumlar oluşturmaktadır. Yerli sermayeli firmalar daha çok Ukrayna, Rusya ve Türk Cumhuriyetlerine tohum satabilmektedir. Sonuç olarak sektörün ıslah çalışmaları ve ihracat odaklı büyümesinin desteklenmesi hem stratejik hem de ekonomik açıdan ülkemiz için önem teşkil etmektedir. Özellikle anavatanı Türkiye olmayan ayçiçeği, mısır gibi bitkilerin hem genetik kaynağında hem de bu bitkilerin ıslahı alanında yetişmiş insan kaynağında yetersizlik bulunmaktadır. Öte yandan, altyapı gereklilikleri de tamamı tek başına bir kamu kurumu veya bir şirket için oldukça büyük olan yatırımlar gerektirmektedir. Trakya Bölgesi tohumculuk sektörü de Türkiye geneli için geçerli söz konusu kısıtlarla karşı karşıya olmakla beraber, diğer bölgelere kıyasla kayda değer bir büyüme potansiyeline sahip.

*“Temsilciler ile yüz yüze görüştük”

Konunun Türkiye'nin 2023 hedefleri doğrultusunda önemine istinaden, sektörün TR21 Trakya Bölgesindeki mevcut durumunu anlamak ve kamu, üniversite, özel sektör arasında olası işbirliği alanlarını tespit etmek üzere 2018 yılının Şubat ayında Trakya Kalkınma Ajansı olarak bir araştırma gerçekleştirdik. Araştırma kapsamında dünyada ve ülkemizde sektörün durumunun genel olarak incelenmesinin yanı sıra, Trakya Bölgesinde saha ziyaretleri ile içlerinde kamu kuruluşu, üretici örgütü, meslek kuruluşu, sanayici, çiftçinin de yer aldığı ve 46’sı yetkilendirilmiş tohumculuk şirketi olan konunun paydaşı toplam 80 kurum/kuruluş temsilcisi ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi.

Bu çalışma neticesinde hem ülkemizin küresel tohumculuk sektöründe yer edinmesine hizmet edecek hem de Trakya bölgesinin bu alandaki potansiyelini gerçekleştirmesini sağlayacak, ulusal ve uluslararası platformlarda adından söz ettirebilecek beşeri ve fiziksel kapasiteye sahip bir araştırma geliştirme merkezine ihtiyaç olduğunu tespit ettik ve Namık Kemal Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetici A.Ş.’nin öncülüğünde,  Edirne, Kırklareli, Tekirdağ illerinden 10 ticaret borsası ve 28 yetkilendirilmiş tohumculuk şirketinin katılımı ile 2019 Şubat ayında Trakya Tohum A.Ş.’yi kurduk.

“Bir derneğin kurulması kararını verdik”

Gün geçtikçe çok uluslu büyük şirketlerin hâkimiyetinin arttığı tohumculuk sektöründe, Trakya Kalkınma Ajansı şu ana kadar bölgemizin işbirliği-güç birliği modelini ortaya çıkarması için koordinasyon görevini gerçekleştirdi. Trakya Tohum A.Ş.’nin kurulmasının ardından da mevzuat dâhilinde güdümlü proje desteği finansal enstrümanı ile analiz hizmetleri, Ar-Ge ve Ar-Ge teknik destek danışmanlığı, tohumculuk, eğitim ve bilgilendirme faaliyetlerinde bulunacak firmanın fiziksel ve beşeri yapılanmasını destekledik. Çalışmanın bir sonraki aşamasında ise, üretici firmalarımız ve bilim insanlarımızla yaptığımız görüşmeler neticesinde Trakya da üretilen ve Türkiye de ki satışları neredeyse %40’lara varan kaliteli tohum üreten firmalarımızın geliştirdikleri ve ürettikleri tohumlar neden tüm Türkiye de ve dünyada tanınmasın ve kullanılmasın diye düşündük. Bu kapsamda yaptığımız çalışmalar neticesinde Trakya tohumunun görsel, yazılı ve diğer mecralarda tanıtabilmesi ve üreticilerimizin bu sektörde yaşadığı sorunları dile getirip, çözüm bulabileceği bir derneğin kurulması gerektiği kararına vardık.  Nihayetinde, Ekim 2019’da Bölgemizde tohumculuk üzerine çalışan %100’de 100 Türk sermayeli 26 firma ile aralarında çok değerli üniversite hocalarımız ve bitki ıslahçılarımızın da bulunduğu 39 üye ile Trakya Tohumcular Derneği kuruldu. Yine Bölgemizdeki tohum üreticilerimizi desteklediğimiz bir Urge projesini hayata geçireceğiz. Bu proje ile dernek üyelerinin eğitimi ve dernek üyelerinin sahip olduğu çeşitlerin dünya pazarına açılması ile ilgili çalışmalarımızda devam ediyor” dedi.