"Gıda ve Besin Zehirlenmesi'ne Dikkat"

* Kırklareli İl Halk Sağlığı Müdürü Dr. Çiğdem Cerit, tüm dünyada yaygın önemli bir Halk Sağlığı Sorunu olarak kabul edilen Besin Zehirlenmesi’nin, son 72 saat içinde  bir mikroorganizma veya toksini ile bulaşmış bir besinin tüketiminin ardından; İshal, Bulantı, Kusma, Karın Ağrıları, Karında Kramplar gibi Sindirim Sistemi’ni ilgilendiren bulguların ortaya çıktığı bir Hastalık Tablosu olduğunu söyledi.

HABER MERKEZİ

Kırklareli İl Halk Sağlığı Müdürü Dr. Çiğdem Cerit, Gıda ve Besin Zehirlenmesi’ne karşı bir açıklama yaptı.

Dr. Cerit yaptığı açıklamada, Besin Zehirlenmesi’nin özellikle yaz aylarında artan mevsimsel özellik gösteren bir enfeksiyon türü olduğunu söyledi. Dr. Cerit, tüm dünyada yaygın önemli bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen Besin Zehirlenmesi’nin, son 72 saat içinde bir mikroorganizma veya toksini ile bulaşmış bir besinin tüketiminin ardından; İshal, Bulantı, Kusma, Karın Ağrıları, Karında Kramplar gibi Sindirim Sistemi’ni ilgilendiren bulguların ortaya çıktığı bir Hastalık Tablosu olduğunu söyledi.

Besin zehirlenmeleri çoğunlukla fazla kişiyi ilgilendirdiğini ifade eden Cerit yaptığı açıklamada şunları kaydetti: “Bazen tek tek olgular, bazen yerel salgınlar (işyerleri, hastane, otel, evlerde yapılan düğün ve benzeri toplu organizasyonlar v.b.) bazen de daha büyük çaplı salgınlar (şehrin genelinde veya büyük bir çoğunluğun yaşadığı bölgede etkili olan salgılar) şeklinde görülebilir. Besin zehirlenmelerine çoğunlukla bakteri türü mikroorganizmalar yol açar. Bu bakteriler 5-70 °C arasında, en çok da oda ısısı ve üzerindeki derecelerde çoğalma eğilimi gösterirler. Genellikle 5 Derece ve altındaki derecelerde çoğalmazlar. Bu nedenle yaz aylarında görülme sıklığı artmaktadır.

* Besin Zehirlenmeleri Neden ve Nasıl Olur?

1- Besin zehirlenmesine yol açan etken, bir gıdaya 3 yoldan bulaşır:

Gıdanın kendisi bu etkeni içerebilir. Özellikle hayvan kaynaklı gıdalar; bunlar içinde de özellikle kümes hayvanları (hayvanların kendileri bu etkenlerle hasta olabildikleri için) bu tür bulaşma rol oynar.

2- İşlenmiş gıdaya katılan katkı maddeleri.

3- Gıdayı hazırlayan kişi veya gıdanın hazırlandığı ortamdan meydana gelen bulaşma gıdayı etkiler. Bu nedenle ishalli kişiler iyileşene kadar gıda hazırlamamalıdırlar. Çevreden gelen bulaşın önlenebilmesi için gıdanın hazırlandığı ortamın temizliği, ısıtılmamış yiyeceklerle ısıtılmış yiyeceklerin (pişmiş gıdalarla,  çiğ gıdaların temasının önlenmesi) aynı ortamda hazırlanıp sunulmaması, gıda hazırlayan kişilerin ellerini sıklıkla yıkaması önemlidir.

* Gıda Zehirlenmesi’ne Neden Olan Kaynaklar:

Besin Zehirlenmeleri’nde, özellikle yüksek proteinli gıdalar (Hamburger, Kümes Hayvanları, Yumurta, Kremalı Gıdalar v.b.), kirli kullanma suyu veya insan dışkısının gübre olarak kullanıldığı koşullarda yetiştirilen ve yeterince yıkanmadan pişirilen meyve ve sebzeler, fast-food türü restaurantlarda sunulan ızgara türü yiyecekler, hazırlanması sırasında çok işlem gerektiren yiyecekler (köfte v.b.), pastörize edilmemiş süt ve bu sütten hazırlanmış süt ürünleri, oda sıcaklığında iki saatten fazla bekletilmiş gıdalar (zeytinyağlı yiyecekler, soğuk sandviçler, salatalar v.b.), başta midye gibi kabuklular olmak üzere kirli denizlerden çıkarılan deniz hayvanları risk kaynakları olarak kabul edilmektedir.

Ayrıca eğer kümes hayvanı hasta ise etken yumurtlama sırasında özellikle yumurtanın dış yüzeyine bulaştığından kabuğu çatlak ve kırık olan yumurtaların ve bunlardan hazırlanan salata, mayonez türü gıdaların da riskli olduğunu kabul etmek gerekir.

* Gıda Zehirlenmesi Belirtileri:

Besin zehirlenmeleri, farklı belirtilerle seyreden çok sayıda hastalığı kapsar. Bu hastalıklardan en sık rastlanılanı ishaldir. İshal; dışkının kıvamının sulu ve sayısının artmış olması durumudur. Karın ağrısı, bulantı, kusma ishale eşlik edebilir. İshal ve kusmaya doğrudan mikroorganizmalar sebep olur, bu mikroorganizmaların salgıladığı toksinlerin bulaştığı gıdaların tüketilmesi de risklidir. Ateş, iştahsızlık ve halsizlik olabilir.Aşın susuzluk hissi meydana gelebilir. Bu durum vücutta fazla miktarda su kaybı olduğunun göstergesidir. Bazı durumlarda ishal kanlı olabilir.(Kanlı ishal, dizanteri)

* Gıda Zehirlenmeleri’nin Önemi:

Yaz aylarında daha sık karşılaşılan gıda zehirlenme vakalarının temiz su ve temiz gıda temini ile önlenebilir olması en önemli özelliğidir. Gıda zehirlenmesi sırasında meydana gelen ishal, vücudun susuz ve bazı kimyasal maddelerden (elektrolit ve çeşitli mineraller) yoksun kalmasına neden olur. Bu durum vücuttan aşırı derecede su ve kimyasal maddelerin çıkmasına yol açmışsa ağır klinik tablolar (kalp yetmezliği, ölüm gibi) görülebilir. Gıda zehirlenmesi belirtileri görüldüğü durumda hasta en yakın sağlık kuruluşu ve/veya aile hekimine müracaat etmelidir.

* Besin Zehirlenmelerine Karşı Alınacak Önlemler:

1- Sağlıklı Su Temini: İçme sularının mutlaka klorlanarak kullanılması gereklidir. Su kaynaklarının koruma altına alınması ve hayvanların yaklaşmasını önleyecek bariyerlerin yapılması önemlidir. Besin hazırlama işlemlerinde temiz su kullanılmalıdır.

2- Dışkının Sağlıklı Bir Şekilde Uzaklaştırılması: İnsan ya da hayvan dışkısı, su ve besin maddelerine bulaşmamalı ve kesinlikle insan dışkısı gübre olarak kullanılmamalıdır.

3- Güvenli Gıda Seçilmesi: Sebze ve meyve gibi gıdaları tabi hallerinde tüketmeye özen göstermeli, ancak diğer gıdalar işlenmiş olarak tüketilmelidir. Örneğin süt olarak pastörize süt kullanımı tercih edilmelidir.

4- Gıdaların Tam Olarak Pişirilmesi: Pişirme işleminde, gıdanın bütün bölümlerinin en az

70 santigrat dereceye ulaşması sağlanmalıdır.

5- Pişmiş Gıdaların Zaman Geçirmeden Tüketilmesi: Pişmiş gıdalar oda sıcaklığına geldiği zaman mikroorganizmalar çoğalma için uygun zemin bulurlar. Güvenli gıda tüketimi için pişmiş besinler ısılarını kaybetmeye başlamadan hemen yenilmelidir.

6- Pişirilmiş Gıdaların Uygun Koşullarda Saklanması; Şayet hazırlanan gıdalar 4-5 saatten erken tüketilmeyecekse, bu gıdalar uygun ısı ortamında (60°C üzeri veya 10°C altında) muhafaza edilmelidir. Çözünmüş gıdaları asla yeniden dondurmamak gerekmektedir.

7- Pişirilmiş Gıdaların Bütünüyle Isıtılması: Gıdaların bütün kısımlarının en az 70°C'ye ulaşıncaya kadar ısıtılması gerekir.

8- Pişirilmiş Gıdalarla Çiğ Gıdaların Birbirinden Uzak Tutulması: Güvenle pişirilmiş gıdalar, çiğ gıdalarla çok az bile olsa temas ettiğinde kontamine olabilir. Örneğin çiğ tavuk hazırlarken kullanılan bıçak ve kesme tahtası yıkanmaksızın pişmiş tavuğun parçalanmasında kullanılmaz.

9- Açıkta Satılan Gıdaların Değil, Ambalajlı Gıda Maddelerinin Tercih Edilmesi: Gıdaların ambalajlarının düzgün olmasına (konserve türü ürünlerde, kutusu ezik, kapağı şişmiş ürünler alınmamalı), ambalajı üzerinde üretici firma adı, adresi, içeriği, imal ve son kullanma tarihleri ile üretim izni bulunup bulunmadığı kontrol edilmeli, bu hususlara uygun olduğu tespit edilen gıdalar alınmalı.

10-  Tüm Mutfak Yüzeylerinin Temiz Tutulması: Mutfak yüzeyleri, gıdaların hazırlandığı tezgah, depolandığı kiler ve depoların temizliğinin düzenli yapılması, özellikle toplu yemek veren yerlerdeki aşçılar ve personelin bu konuda eğitilmesi önemlidir.

11- Gıdaların hazırlanması ve sunumunda görev yapan çalışanların, düzenli sağlık kontrollerinden geçirilmesi ve hastalık süresince gıda sektöründe çalıştırılmaması konusuna hassasiyet gösterilmesi gerekmektedir.

12- Gıdaların Böcekler, Kemirgen, Karasinek ve Diğer Hayvanlardan Korunması; Hayvanlar gıda kaynaklı hastalıklara neden olan mikroorganizmaları taşıdıkları için gıdalarla teması önlenmelidir. Bunun için gıdaları sıkıca kapatılmış kaplar içerisinde depolayarak saklamak, onları haşerattan korumak için en iyi yoldur,

13- Gıdaların Temizlik Maddeleri ve Tarım İlaçlarından Uzak Tutulması: Tarım İlaçları ve temizlik maddelerinin etiketleri çıkarılmamalı, kazayla su ve besin maddelerine karışmalarını önlemek için mutlaka gıdalardan ayrı bir yerde depolanmalıdır.

14- Yapılan kontrollerde mikroorganizmaların bulaştığı ve hastalık etkeni taşıdığı tespit edilen yiyeceklerin piyasadan hemen toplatılması ve bu doğrultuda piyasa kontrollerinin yapılması sağlanmalıdır.

15- Evlerde yapılan düğün ve benzeri törenlerde, yine evlerde hazırlanan yiyecek ve içecek ikramlarında, özellikle yaz aylarında sağlıklı bir şekilde hazırlanıp muhafaza edilmesi güç olan ve çabuk bozulabilen yiyeceklerin (tavuk ve et ürünleri, kremalı ürünler, soslar v.b.) ikramından kaçınılması, bu tür yiyeceklerin ikramı tercih edilecekse, yasal izni bulunan gıda imalathanelerinde hazırlatılarak ikramının sağlanması gereklidir.

Besin zehirlenmesi ile ilgili belirtilerin görülmesi halinde veya sağlığınızla ilgili diğer şikâyetlerde en yakın Sağlık Kuruluşu veya Aile Hekimi’ne müracaat edilmelidir.” (Kadir Sinici)