Kas ve sinir hasarı, ishal, kabızlık, çeşitli hastalıklar ve yaşlılığa bağlı olarak gelişebilen dışkı kaçırma, zamanla kişiyi psikolojik ve sosyolojik açıdan olumsuz etkiliyor. Gelişmiş ülkelerde özellikle 65 yaş üzeri insanların % 2’si dışkı kaçırma sorunu ile karşı karşıya kalıyor. Çocukluk çağında dışkı kaçırma sorunu ise nörolojik ve fiziksel gelişim geriliği olan çocuklar ile aşırı kaygı ve stresle yüzleşmek zorunda kalan çocuklarda ortaya çıkabiliyor. Dışkı kaçırma sorunu kişiye özel tedavi yöntemleri ve alınacak tedbirler ile ortadan kaldırılabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, dışkı kaçırma sorunu ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Bağırsak kontrolü kayboluyor
Bağırsak hareketlerinin kontrol edilememesi sonucunda dışkının beklenmedik bir şekilde rektumdan yani bağırsağın son kısmı ve popodan sızmasına dışkı kaçırma (fekal inkontinans) denilmektedir. Anal inkontinans olarak da adlandırılan dışkı kaçırma, ara sıra ortaya çıkan gaz çıkarma sırasında az miktarda dışkı sızıntısından, bağırsak kontrolünün tamamen kaybolmasına kadar farklı tablolarla seyredebilen bir sorundur. Bu durum, kişinin isteği dışında gerçekleşmekte ve dışkı anüsten dışarı çıkmaktadır. Normalde dışkı tutma yeteneği (kontinans) rektum, anüs ve sinir sisteminin normal şekilde çalışması sonucu doğal bir durumdur. Anüs ve rektum duvarındaki iki grup kas, dışkıyı rektumda tutarak çıkışı engellemektedir. Normal kontinans ayrıca rektumda dışkının varlığını algılama becerisi (rektal duyu olarak adlandırılır) ile bağırsak hareketi uygun olmadığında dışkıyı gevşetme ve saklama becerisine sahiptir.
Dışkı kaçırmanın nedeni bunlar olabilir
İnsanlar yaşlandıkça zamanla sfinkter kasları zayıflamaktadır. Kasların zayıflamasının yanı sıra dışkı kaçırma genellikle değişen bağırsak alışkanlıklarından (ishal, kabızlık) ve rektum ile anüsün dışkı tutma yeteneğini etkileyen durumlardan kaynaklanmaktadır. Özellikle kadınlarda vajinal doğum sırasında, travma veya anal cerrahi sırasında sfinkter kasları veya onları besleyen sinirler zarar görebilir. Ayrıca diyabetli hastalarda veya inme sonrası sinir bozukluklarından etkilenen kişilerde de sinirler hasara uğrayabilir. Radyasyon tedavisinden sonra veya Crohn hastalığı olanlarda rektal duvar sertleşebilir. Bu hastalarda rektum gerektiği kadar esneyemez, bu nedenle fazla dışkı dışarı sızabilir. Rektumun anüse doğru sarktığı (rektal prolapsus) veya rektumun vajinaya doğru çıktığı (rektosel) gibi diğer durumlarda da dışkı kaçırma söz konusu olabilir. Ayrıca;
- Anüsteki deformasyonlar (yaralanma, makata cisim sokma gibi) sonucunda dışkı kaçırma ortaya çıkabilmektedir.
- Makat bölgesinde yapılan cerrahi girişimler (hemoroid, fistül, fissür ameliyatları) önemli bir dışkı kaçırma sebebidir.
- Sinir hastalıkları sonucunda anal bölgede gelişen sinir hasarları dışkıyı tutamamaya neden olabilmektedir.
- İleri yaşlarda kaslarda ortaya çıkan güç kaybı da dışkı kaçırmanın önemli bir nedenidir.
Nedene bağlı olarak tedavi seçenekleri uygulanır
Dışkı kaçırma sorunu için etkili tedaviler bulunmaktadır. Dışkı kaçırma tedavisi, bağırsak kontrolünü iyileştirmeye veya eski haline getirmeye yardımcı olmaktadır. Dışkı kaçırmanın nedenine bağlı olarak yapılacak tedavinin yanı sıra beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, ilaçlar, bağırsakları daha iyi kontrol etmeye yardımcı olacak özel egzersizler ya da cerrahi gündeme gelebilir.
- İshale neden olabilecek ve fekal inkontinansı kötüleştirebilecek yiyecekler arasında baharatlı ve yağlı yiyecekler, kurutulmuş veya tütsülenmiş et ile süt ürünleri (özellikle laktoz intoleransı varsa) vardır. Kafein içeren içecekler ile içeriğinde yapay tatlandırıcı olan ürünler müshil görevi görebilmektedir. İshali etkili bir şekilde engelleyen anti-diyare ilaçlar (örneğin loperamid ) mevcuttur.
- Kabızlık varsa lif açısından zengin gıdalar yenmeli ve lif takviyeleri alınmalıdır. Öte yandan ishal varsa, doktor ishal önleyici ilaçlar veya dışkıyı tutmaya yardımcı olması için lif takviyeleri önerebilir.
- Dışkı kaçırma, anal sfinkter kontrolünün olmamasından veya dışkılama dürtüsünün farkındalığının azalmasından kaynaklanıyorsa, anüsün çevresindeki kas gücünü artırmaya yardımcı olacak egzersiz şeklinde terapiler yapılabilir. Bazı durumlarda, bağırsak eğitimi, günün belirli bir saatinde tuvalete gitmeyi öğrenmek anlamına gelebilmektedir. Örneğin, uzman doktor yemek yedikten sonra bağırsak hareketi için bilinçli bir çaba gösterme konusunda önerilerde bulunabilmektedir.
- Sık sık ve büyük miktarlarda dışkı çıkışı varsa, tahriş olmuş cilt ve dışkı arasında doğrudan teması önlemek için nem bariyeri olabilecek kremler kullanılmalıdır. Krem sürmeden önce bölgenin temiz ve kuru olduğundan emin olunmalıdır. İlaçsız talk pudrası da anal rahatsızlığı gidermeye yardımcı olabilmektedir.
- Pamuklu iç çamaşırı ve bol giysiler tercih edilmeli, kirlenen iç çamaşırları sık sık değiştirilmelidir. Ped veya yetişkin bezi kullanılıyorsa, üstlerinde emici bir fitil tabakası olduğundan emin olunmalıdır.
Bu önlemler etkili olmazsa, cerrahi veya bazı girişimsel işlemler gündeme gelebilmektedir.
MEMORİAL HASTANESİ BASIN BÜLTENİ
