AKIL VE MANTIK

 

Bir insanın düşünme yeteneği vardır. Kimisi daha hızlı düşünür, kimisi daha uyumludur. Uyumlu derken “Düşüncelerin Uyumu”ndan bahsettim. Tıpkı Edebiyat’taki Tenasüp Sanatı gibi. Hatırlarsınız onu Lise-1 Edebiyatı’nda görmüştünüz. Hava, Su ve Toprağın Uyumu gibi onlar doğanın bir parçasıdır. İşte Düşünce Uyumu dediğimiz bu zımbırtıda böyle bir şey. Yani bir soruna yönelik uyumlu 5 tane çözüm üretmek buna uygun bir örnek olabilir. Uyumlu Düşünce insanın mantık anlayışına göre farklılık gösterir. Bir insanın mantığı akıl seviyesine göredir. Tecrübe gelişir, düşünce gelişir ama mantık gelişmez. Çünkü az öncede dediğim gibi insanın mantığı akıl seviyesine göredir. Yani akılla mantık birbirine paraleldir. Fakat düşünce uyumunu geliştirebilirsiniz, tabi akıl seviyenize göre. Kimisinin aklı işlemlere hesaplara yatkındır. Buna göre uyumluluk bu kişi için önemlidir, en azından öyle olmalıdır. Hesapları doğru bir şekilde yaparsa tutar. Peki ya her şeyi doğru yaptığı halde ya tutmazsa? İşte bu arada mantık devreye girer. Şimdi işte bu konuda matematikçilerin sesini duyar gibiyim; “Matematik insanın mantık düzeyini geliştirir” diyebilirsiniz ama hayır. Matematik insanın mantığını geliştirmez, düşünce düzeyini ve aklını epey bir geliştirir. Aklını doğru kullanan, mantığını da doğru kullanır. Az öncede demiştik ya “İnsanın mantığı akıl seviyesine göredir” diye işte tamda bu noktaya geldik.

Bir hesapçı kurduğu hipotezi test ederken eğer ki testi doğru, hipotezi yanlış bulduysa -bazen bazı şeyler kişinin karakteriyle paraleldir-  sürekli olarak verdiği cevaplarda hata arayabilir. Kimisine göre her şeyin bir açıklaması vardır ve cevap isteyen beyni ona durmaması gerektiğini söyler kimbilir, belki de artık cevaplarına uygun bir hipotez bulması gerekmediğinin anlayamaz. Çünkü cevapları hipotezin ve deneyin ta kendileridir. Bir insanın mantığı neye hükmediyorsa insan onunla ilgilenir. Unutmayın, hayatta her şeyin bir cevabı vardır, ama insan davranışlarının asla.

Güzel konuşmak çok önemlidir. Hani bazı insanlar vardır, ses  tonlarıyla sustururlar. Sesin gürlüğü karşı tarafı bastırmada bir numaralı etkendir. Sesinizi bastırabilecek  bir başkası yoktur. Çünkü konuştuğunuz yakında olsa gerçekte olsa etrafınızdaki kişiler sizi siz isteyene kadar dinlemeye mahkumdur. Bir de ince ama ahenkli ses tonuna sahip kişileri düşünelim. Onlar size göre biraz daha ses bakımından güçsüzler. Bazen bazı kişilerin sesinden daha çok savunduğu çok çok daha önemlidir. Evet, dikkati önce çekebilen belki gür sesli olan kişidir, ama unutmayın savunulan fikir daha önemlidir. "Önemli olan kendinizi dinletmek değildir, kabul ettirmektir" aklını geliştirmiş, fikir bakımından çok zengin, bilgili olmak çok güzeldir, sizi ileriye götürür, ama asla mantığınızı değiştirmez.

İstediğiniz kadar bilgili olun, mesela daha  hala bilimin kanıtlamış olduğu ilkelere inanmayanlar var. Demek ki buna sizin mantığınız el vermiyor. Düz zeminde kalemin dik tutulduğunda durduğunu öğrenmek bile bir tecrübedir.

Hala dünyanın şeklinin geoit olmadığına inanan insanlar var. Onlara bir sürü örnek veririm mesela deniz ve gemi örneğini veririm. Uydudan çekilmiş fotoğraflar gösteririm, ikna ederim. Ama o sizin mantığınız inanmayabilir. Ama mantığa çok uygun. O sizin mantığınız, bilimin mantığı, doğanın mantığı o adamın mantığı değil ki. Mantık gelişmez derken dünyanın şeklinin keşfinde kimse geoit olduğuna inanmamış çünkü buna mantıkları yetmemiş.